Historie

De naam De Utrechtse Stadsvrijheid komt uit de vijftiende eeuw. Tot 1816 waren er 15 buitengerechten: 15 opgedeelde buitengebieden van de stad Utrecht. De Utrechtse Stadsvrijheid. In deze buitengerechten woonden ‘ondersaten’: de bewoners van de stadsvrijheid. Echte burgers van Utrecht waren de ondersaten dus niet. Ze vielen wel onder de hoge rechtspraak van de stad - waar het ging om zware delicten - maar hadden samen hun eigen afspraken wat betreft de lage rechtspraak. Ook mochten ze bescherming zoeken binnen de muren van de stad, mits ze ‘s nachts wachtrondes liepen in het gebied van de stadsvrijheid om te checken of stedelijke bewakers in de torens aan de stadskant van de singel niet in slaap waren gevallen. Het woord ‘stadsvrijheid’ komt voort uit de middeleeuwse term ‘vriheit’. Dit was een term om naar een rechtsgebied te verwijzen, al gaan er ook geruchten dat deze ‘stadsvrijheid’ verwijst naar een plek waar mensen vrij leven en waar alles kan.. En dat past nu precies bij het creatieve en open gedachtegoed van DUS.

De Demka-fabriek is een begrip in Utrecht. Zo kennen we allemaal de Demka-spoorbrug, die vernoemd is naar de staalfabriek. Eind 19e eeuw werd de fabriek opgericht door IJzergieterij meneer De Muinck Keizer (lees: zijn naam wordt afgekort als D.M.K… In de volksmond dus ook wel ‘Demka’!). Staaldraad en staalgietwerk, dat werd voornamelijk geproduceerd in de fabriek die in 1913 verhuisd is naar Zuilen. De Koninklijke Demka Staalfabriek was in de 20e eeuw een belangrijke en grote werkgever voor Utrecht en omgeving. De werknemers van de fabriek waren in de Stadsvrijheid te vinden voor ontspanning, tot in 1954 het grondgebied van de gemeente Utrecht sterk werd uitgebreid, omdat de stad was volgebouwd. In 1964 wordt het bedrijf overgenomen door de Koninklijke        Hoogovens en in 1983 wordt de fabriek gesloten. De fabriek is tegenwoordig niet meer te vinden, maar niet getreurd: aan de overkant van het kanaal staat het gebouw uit de naoorlogse uitbreiding van Demka nog wél. De tekenkamers van de fabriek. En laat dat nu net het huidige gebouw van DUS zijn.

De tekenkamers van Demka worden dus omgetoverd in datzelfde jaar. Bouwbedrijf Jurriëns koopt het pand in 1983 op en restaureert het in 2013 met architect Jan Bakers. Net als bij DUS staat duurzaamheid hier hoog in het vaandel. Het gebouw wordt volledig geïsoleerd en er worden warmtepompen geïnstalleerd. Ook worden authentieke materialen gewaarborgd, wordt er gebruik gemaakt van slimme verlichting en zijn er grote ramen in het pand om vanuit natuurlijk daglicht de ruimtes al goed te kunnen verwarmen en verlichten. Duurzaamheid die DUS als geen ander weet te waarderen.